Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką

24 marca 1944 r. w Markowej na Podkarpaciu niemieccy żandarmi zamordowali całą rodzinę Ulmów i ukrywających się u nich ośmioro Żydów. Była to cena za niesioną im pomoc. W rocznicę zbrodni obchodzony jest Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką, ustanowiony przez Parlament w 2018 r. z inicjatywy prezydenta Andrzeja Dudy.

Święto, jak mówi ustawa, jest „W hołdzie Obywatelom Polskim – bohaterom, którzy w akcie heroicznej odwagi, niebywałego męstwa, współczucia i solidarności międzyludzkiej, wierni najwyższym wartościom etycznym, nakazom chrześcijańskiego miłosierdzia oraz etosowi suwerennej Rzeczypospolitej Polskiej, ratowali swoich żydowskich bliźnich od Zagłady zaplanowanej i realizowanej przez niemieckich okupantów”.

24 marca 1944 r. w Markowej k. Łańcuta doszło do zbrodni, która stała się symbolem niemieckich represji stosowanych wobec Polaków pomagających Żydom. W wyniku donosu granatowego policjanta, Niemcy zjawili się w gospodarstwie Wiktorii i Józefa Ulmów, którzy wychowywali sześcioro dzieci i niebawem spodziewali się narodzin kolejnego. Ukrywali też ośmioro Żydów. Wszyscy zostali zamordowani na miejscu.

W 1995 r. Józef i Wiktoria Ulmowie otrzymali pośmiertnie tytuł „Sprawiedliwi Wśród Narodów Świata”. 15 lat później prezydent Lech Kaczyński odznaczył ich Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, a ich imieniem nazwano pierwsze w Polsce Muzeum Polaków Ratujących Żydów, otwarte 17 marca 2016 r. W uchwale towarzyszącej jego otwarciu Sejm podkreślił, że „hołd dla sprawiedliwych Polaków jest jednocześnie wyraźnym przypomnieniem całemu światu, że w odróżnieniu od okupowanej zachodniej Europy na ziemiach polskich za nawet najmniejszą pomoc Żydom groziła kara śmierci”. Zgodnie z decyzją Papieża Franciszka dziewięcioro członków rodziny Ulmów zostanie beatyfikowanych 10 września 2023 r.