Świergotek polny
| Corydalla campestris[1] | |||
| (Linnaeus, 1758) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
świergotek polny | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 w sezonie lęgowym przeloty zimowiska | |||
Świergotek polny[4] (Corydalla campestris) – gatunek małego ptaka z rodziny pliszkowatych (Motacillidae).
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Takson ten przez wielu autorów umieszczany jest w rodzaju Anthus[2][5]. Nie wyróżnia się podgatunków[2][5].
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Zamieszkuje obszary o klimacie umiarkowanym w Europie, zwłaszcza środkowo-wschodniej i południowej (omija północne jej części), umiarkowane części Azji i północno-zachodniej Afryki. W środkowej Europie zamieszkuje głównie Polskę i Węgry. Wędrowny (przeloty na duże dystanse odbywają się od kwietnia do maja i od sierpnia do września), zimuje w Afryce na południe od Sahary, na Bliskim Wschodzie i na subkontynencie indyjskim.
W Polsce nieliczny ptak lęgowy na niżu[6]. Największy krajowy lęgowy świergotek. Według szacunków Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych, w latach 2013–2018 populacja lęgowa świergotka polnego na terenie kraju liczyła 13–26 tysięcy par[7]. Jego rozmieszczenie nie jest równomierne – dość liczny punktowo jest na Podlasiu, Mazowszu, wzdłuż Narwi, w rejonie Olkusza i Torunia. W zachodniej Polsce liczniej spotyka się go tylko w okolicach Poznania, Konina i Leszna. Znacznie rzadziej spotykany na ziemi lubuskiej i Śląsku, gdzie jedynie w dorzeczu Odry jest częstszy. Tam, gdzie występują urodzajne gleby, jest ptakiem nielicznym lub bardzo rzadkim, np. na Zamojszczyźnie[8]. W niektórych regionach może zanikać. W czasie migracji jest rzadko widywany. Wyjątkowo osobniki były widywane jeszcze w październiku, ale nie stwierdzono prób zimowania.
Cechy gatunku[edytuj | edytuj kod]
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Ptak o wysmukłej sylwetce, dość długim ogonie oraz jasno zabarwionych nogach. Nieco większy i jaśniejszy od świergotka drzewnego i łąkowego. Obie płci ubarwione jednakowo, dość jednolicie. Głowa i wierzch ciała żółtobrązowe, niewyraźnie nakrapiane, kreskowanie tylko na wierzchu ciała. Skrzydła ciemne z czarnymi przepaskami o jasnych końcach. Spód piaskowożółtawy, bez plamek. Ogon ciemny z białymi brzegami. Nad okiem jaśniejsze, wyraźne brwi. Dziób długi, wąski, ciemny kantarek. Nogi pomarańczowobrązowe. Lata falistym torem, w typowy sposób dla innych świergotków i pliszek. Młode świergotki z plamkowaniem na piersi.
Od innych świergotków różni się prawie jednolicie piaskowobrązowym grzbietem i prawie pozbawionym plamek spodem ciała. Jest też jednym z większych przedstawicieli swojego rodzaju, wielkości wróbla. Świergotki polne nie tworzą stad, ale ich luźne koncentracje tworzą grupy złożone z kilkunastu osobników. W swoim środowisku świergotki polne są łatwe do obserwacji.
Wymiary średnie[edytuj | edytuj kod]
- długość ciała
- ok. 16 cm
- rozpiętość skrzydeł
- ok. 27 cm
Masa ciała[edytuj | edytuj kod]
17–32 g, samce średnio 29,5 g, samice średnio 28 g[2]
Głos[edytuj | edytuj kod]
Samce śpiewają w locie bardzo charakterystycznym, monotonnym głosem. Powtarza dwusylabowe „cir lii”, choć słychać go zwykle dość daleko od gniazda.
Biotop[edytuj | edytuj kod]
To autochtoniczny gatunek stepów wschodnioeuropejskich, choć oprócz nich spotyka się go na terenach dobrze nasłonecznionych, suchych, piaszczystych, obrzeżach suchych borów, pustkowiach, polanach, żwirowniach, plażach, usłanych kamieniami wzniesieniach, nagich ugorach, zrębach i dużych uprawach leśnych, nadrzecznych wydmach. Zwykle przebywa na ciepłych terenach skąpo porośniętych roślinnością. Czasem spotyka się go na polach uprawnych na słabych glebach, kamieniołomach, górskich halach, a na Górnym Śląsku nawet na hałdach kopalnianych.
Okres lęgowy[edytuj | edytuj kod]
Toki[edytuj | edytuj kod]
Z zimowisk wracają na miejsca gniazdowania w kwietniu i maju. Okres lęgowy trwa od maja do lipca. Loty godowe samców są widowiskowe. Energicznie wtedy wzbijają się w powietrze na wysokość kilkudziesięciu metrów, po czym wolno spadają z na wpół rozpostartymi skrzydłami i ogonem.
Gniazdo[edytuj | edytuj kod]
Na ziemi w wygrzebanym dołku, pod osłoną roślinności zielnej (trawy, wrzosu) od góry, dobrze osłonięte. Terytorium gniazdowania dochodzi do 200–300 metrów wokół gniazda, które zbudowane jest z kawałków mchu, suchej trawy, liści, korzonków, drobnych części roślin, a wyłożone niewielkimi ilościami włosia.
Jaja[edytuj | edytuj kod]
Lęgi (1–2) od połowy maja do połowy lipca. W zniesieniu 4–5 jaj o średnich wymiarach 21×16 mm, o tle białym z lekkim żółtawym, szarym, brązowym lub zielonkawym odcieniem (ubarwienie może jednak być różne), gęsto nakrapianych plamkami brązowymi lub brązowoszarymi. Plamkowania jest mniej niż u innych świergotków.
Wysiadywanie, pisklęta[edytuj | edytuj kod]
Od złożenia ostatniego jaja trwa 13–14 dni. Samiec nie pomaga partnerce w wysiadywaniu jaj, choć uczestniczy już w karmieniu młodych. Pisklęta, gniazdowniki, przebywają w gnieździe przez 14 dni. Po tym czasie są na tyle opierzone, że mogą je opuścić. Pomimo to rodzice przez pewien czas nadal sprawują opiekę nad potomstwem w pobliżu lęgowiska, nim te osiągną pełną samodzielność. Opuszczają tereny lęgowe pod koniec sierpnia lub we wrześniu.
Pożywienie[edytuj | edytuj kod]
Drobne owady zbierane na ziemi, ale też nasiona.
Status, zagrożenia i ochrona[edytuj | edytuj kod]
IUCN uznaje świergotka polnego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy z 2015 roku, mieści się w przedziale 4–9 milionów dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za stabilny[3].
Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową[9]. Na Czerwonej liście ptaków Polski został sklasyfikowany jako gatunek narażony (VU) ze względu na notowany spadek liczebności na terenie kraju[10]. Zagrożony jest przez straty siedlisk przez zagospodarowywanie ugorów, nieużytków, intensyfikację rolnictwa i brak odpowiedniego pokarmu.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Corydalla campestris, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d Tyler, S. & Christie, D.A.: Tawny Pipit (Anthus campestris). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-11-25].
- ↑ a b Corydalla campestris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Motacillidae Horsfield, 1821 - pliszkowate - Wagtails and pipits (wersja: 2019-07-29). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2019-11-25].
- ↑ a b Frank Gill, David Donsker (red.): Waxbills, parrotfinches, munias, whydahs, Olive Warbler, accentors, pipits. IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-11-25]. (ang.).
- ↑ Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP "pro Natura", 2003, s. 544. ISBN 83-919626-1-X. Według skali przyjętej przez autorów, dla okresu lęgowego nieliczny oznacza zagęszczenie 1–10 par na 100 km².
- ↑ Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019.
- ↑ Marcin Karetta: Atlas ptaków. Pascal, 2010. ISBN 978-83-7513-655-5.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
- ↑ Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Andrzej G. Kruszewicz: Ptaki Polski. Encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Multico, 2007, s. 194. ISBN 978-83-7073-474-9.
- Karel Štastný: Ptaki śpiewające. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza "BGW", 1993. ISBN 83-70663-80-X.
- Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: Muza, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i materiały multimedialne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Anthus campestris (Świergotek polny). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 8: Ptaki (część II). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 292–295. ISBN 83-86564-43-1.