SIEDLISKO EKOLOGICZNE JAKO KRAWĘDŹ CHRONIONEGO OBSZARU „BŁOTO” W PUSZCZY NIEPOŁOMICKIEJ

Obszar „Wielkie Błoto” zlokalizowany pośrodku Puszczy Niepołomickiej  jest siedliskiem chronionych gatunków roślin i zwierząt.  Na obszarze znajdują się tereny torfowisk z towarzyszącą zielenią łęgową. Walory przyrodnicze przyciągają tutaj turystów chcących zaznać atmosfery bezpośredniego obcowania z naturą. Północna część chronionego obszaru Błoto jest też miejscem zamieszkania nielicznej społeczności lokalnej. Zamieszkują tu rodziny wielopokoleniowe, które można określić jako rdzenną ludność oraz nowoprzybyli mieszkańcy, którzy osiedlili się tutaj na przestrzeni lat w poszukiwaniu idealnego miejsca do życia lub spędzenia weekendu na łonie natury.

Motywem przewodnim koncepcji Siedliska jest idea określana jako „slow city”. To miejsce, gdzie czas płynie wolniej, nieduża społeczność nastawiona jest na kontakt z mieszkańcami i wzajemną pomoc. Cechą szczególną jest wykorzystanie zastanych warunków jako potencjału i sposobu na życie. Projektując zagospodarowanie istniejącego siedliska kierowałem się przede wszystkim czynnikami miejscowymi, mianowicie uwarunkowaniami zastanymi, takimi jak: istniejący układ zabudowy, istniejący układ komunikacyjny, historia miejsca, biorąc także pod uwagę jedną z najcenniejszych zalet, czyli walory krajobrazowo-przyrodnicze. W koncepcji zagospodarowania obszaru uzupełnione zostały istniejące przysiółki oraz zaprojektowane zostały dodatkowe, jako całkowicie nowe układy. Połączone ze sobą komunikacyjnie tworzą całość założenia siedliska. Na nowe obiekty składają się budynki pełniące funkcję mieszkaniową oraz dodatkowe budynki gospodarcze. Niezbędnym elementem funkcjonowania społeczności jest przestrzeń wspólna, gdzie mogą gromadzić się wszyscy mieszkańcy oraz atrakcyjna turystycznie uzupełniona o funkcje usługowe.

Myślą przewodnią przy kreowaniu centrum siedliska było stworzenie przestrzeni pozwalającej na ekspresję lokalnej kultury i otaczającego obszaru naturalnego. Przestrzeń, w której znajdą się usługi zaspokajające potrzeby użytkowników. Można powiedzieć, że jest to przestrzeń dla eksponowania, smakowania i dzielenia się twórczością wykonaną przez lokalną społeczność. Centrum będzie również pełniło funkcję edukacyjną i eksploracyjną w kontekście otaczającego środowiska naturalnego. Lokalizacja ośrodka podyktowana została warunkami zastanymi. Niemal w centralnym obszarze układu znajduje się teren niezabudowany z otwarciem widokowym na chroniony krajobraz, do którego promieniście schodzą się ścieżki komunikacyjne oraz pasy zieleni łęgowej towarzyszącej ciekom wodnym.

Każdy z przysiółków orbitujących wokół ośrodka wytwarza produkty (rolnicze, spożywcze, rzemiosła artystycznego), które trafiają do pawilonu centralnego, gdzie można się dzielić wytworzonym dobrem. Ośrodek społeczno-usługowy służy zarówno mieszkańcom siedliska jak i turystom. Oprócz pawilonów, w których można rozkoszować się degustacją lokalnymi produktami, centrum pełni funkcję edukacyjną – na dachu okalającym przestrzeń wspólną znajdują się ogrody reprezentujące różnorodność roślinną występującą na obszarze chronionym.

Ideą całości założenia było stworzenie przyjaznej przestrzeni wspólnoty społecznej, opierającej swój byt na tak powszechnej w przyrodzie symbiozie, wzajemnym pozyskiwaniu dóbr i tworzeniu wspólnoty samowystarczalnej, ekologicznej i polegającej na otaczającym ich ekosystemie, w którym żyją i który wykorzystują w sposób racjonalny, ekonomicznie opłacalny, a jednocześnie nie ingerujący znacząco w gospodarkę ekologiczną.

O autorze
Wojciech Bajdała, absolwent Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej. Laureat konkursu na najlepszy projekt studencki Instytutu Polskiej Kultury w Berlinie. Współautor Poradnika Aktywnego Obywatela realizowanego w ramach projektu „Architektura Miast. Krakowska Perspektywa”. Wolontariusz przy organizacji międzynarodzowej konferencji naukowej „Symmetry of Forms and Structures”, Kraków-Wrocław. Aktualnie projektant architektury użyteczności publicznej i mieszkaniowej specjalizujący się w budownictwie pasywnym oraz wysokoenergooszczędnym.  Zwolennik wdrażania metody BIM na każdym etapie procesu inwestycyjnego.