Wystawa "Viribus unitis? Polscy parlamentarzyści w monarchii habsburskliej 1848-1918"

Od 14 września do 18 listopada Międzynarodowe Centrum Kultury zaprasza na niecodzienna wystawę otwartą w ramach II Kongresu Zagranicznych Badaczy Dziejów Polski.

Przedstawia ona sylwetki najważniejszych galicyjskich parlamentarzystów, „cichych" bohaterach, którzy konsekwentnie prowadzili systematyczną pracę od podstaw. Często oskarżani przez zwolenników zrywów narodowo-niepodległościowych, reprezentowali politykę rozsądku, pokojowej współpracy i zręcznie lawirowali w gąszczu prawodawstwa monarchii, aby „wspólnymi siłami" poprawić sytuację na ziemiach zaboru austriackiego. W takim działaniu upatrywali najskuteczniejszą drogę do odrodzenia się niepodległego państwa polskiego. Warto dowiedzieć się, jak wiele z tego, co uważamy dziś za oczywistą zdobycz XIX stulecia – szkoły, fabryki, sieć kolejową – zawdzięczamy właśnie ich decyzjom. W Krakowie pojawia się rada miejska, samorząd opracowuje plany rozwoju nowoczesnego miasta, rozwijają się uczelnie wyższe, zwłaszcza Uniwersytet Jagielloński.

Działalność tych polityków w parlamencie monarchii habsburskiej stanowiła szkołę dla budowania życia politycznego i parlamentarnego w powstałych po 1918 r. niepodległych krajach.

Znakomicie, oryginalnie zaaranżowana wystawa pokazuje zbiór rzadkich dokumentów z okresu od Wiosny Ludów do rozpadu Austro-Węgier. Jest próbą zaprezentowania najważniejszych wątków udziału Polaków z Galicji w życiu parlamentarnym dawnej monarchii naddunajskiej. Nawiązuje do kwestii bardzo ważnej dla współczesnej kultury politycznej Polski i całej Europy Środkowej.

VIRIBUS UNITIS czyli wspólnymi siłami – to dewiza przyjęta przez cesarza Franciszka Józefa I w chwili objęcia przez niego władzy w 1848 r., która nabrała szczególnego znaczenia po przeobrażeniu się Austrii w monarchię konstytucyjną.

Wystawa zorganizowana z inicjatywy z inicjatywy Polskiej Akademii Nauk – Stacji Naukowej w Wiedniu we współpracy z Archiwum Parlamentu oraz Austriackim Archiwum Państwowym.

Z katalogu wystawy:

·         Jest gorzkim paradoksem – pisze prof. Jacek Purchla – że dominujący w polskiej narracji historycznej mit romantyczny przyćmił prawdziwych bohaterów pozytywistycznej pracy dla kraju: Agenora Gołuchowskiego, Franciszka Smolkę, Albina i Juliana Dunajewskich czy Michała Bobrzyńskiego. Stworzyli oni nie tylko fundamenty galicyjskiej autonomii, ale odegrali też znaczącą rolę w życiu wielkich Austro-Węgier. W tak zwanym Kole Polskim przez pół wieku zrzeszona była mniej więcej jedna piąta członków austriackiej Izby Posłów, a Polacy pełnili kluczowe funkcje polityczne w monarchii. Franciszek Smolka był wielokrotnie prezydentem parlamentu, Kazimierz Badeni austriackim premierem, Julian Dunajewski wieloletnim ministrem finansów...

·         Wystawa z natury rzeczy nie jest pełną syntezą dziejów austriackiego parlamentaryzmu i udziału Polaków w życiu politycznym monarchii habsburskiej. Stanowi raczej subiektywny wybór wątków: sylwetek parlamentarzystów z Galicji oraz różnorodnych sfer ich działalności, wybór dokonany przede wszystkim z ogromu materiału źródłowego zachowanego w wiedeńskim Archiwum Parlamentu. Zaprezentowane dokumenty, listy, sprawozdania sejmowe oraz wnioski poselskie uzupełnione fotografiami pozwalają jednak, choćby częściowo, odtworzyć obraz barwnego życia politycznego wielonarodowej monarchii, poczynając od Wiosny Ludów, kiedy po raz pierwszy zebrał się ogólnopaństwowy parlament, a kończąc na rozpadzie Austro-Węgier jesienią 1918 roku i jego reperkusjach dla Polaków. Różne aspekty działalności galicyjskich parlamentarzystów w owym czasie zostały przedstawione w układzie chronologiczno-rzeczowym. (Bogusław Dybaś i Anna Ziemlewska)

Wystawa objęta patronatem Michała Kleibera, Prezesa Polskiej Akademii Nauk.

Organizatorzy wystawy: Międzynarodowe Centrum kultury, Stacja Naukowa Polskiej Akademii Nauk w Wiedniu, Republik Österreich Parlamentsdirektion

Aranżacja plastyczna: Design Studio Ptasia 30 Danuta Słomczyńska

Kuratorzy wystawy: Bogusław Dybaś, Aleksandra Szymanowicz-Hren

Koordynacja i organizacja: Żanna Komar (MCK), Anna Śliwa (MCK), Anna Ziemlewska (PAN)

Wystawa miała swoją premierę w Wiedniu pod tytułem „VIRIBUS UNITIS? Polnische Parlamentarier in der Habsburgermonarchie 1848–1918" (23 listopada – 21 grudnia 2011).