William Payne Alsto , a er kański a alit z i ań A. Pla ti gą i N. Wolterstorffe działują mowa ej. Pozostaje Ak i u, a filozof religii, umieszczany wraz z odśród t ór ó teologii filozofi z ej pod pł episte ologii religij ej, z łasz za e e tz . Episte ologii )refor- Hartshor e’a i ś . To asza z ześ iejsz okresie - Johna Hicka. Uro- dził się 9 listopada 1921 roku w Shrevepot, Louisiana, USA. W roku 95 uz skał stopień doktora filozofii U i ers tetu Chi ago. W kładał U iwersytecie Michigan, w Douglass Col- lege Uniwersytetu Rutgers, Uniwersytecie Illinois w Urbana-Champaign oraz Uniwersytecie Syracuse, gdzie od 1992 roku pozostaje na emeryturze. [Willia Alsto z arł . 9. 9 roku w Jamesville, New York.] Do i ują i dziedzi a i filozofii Alsto a są episte ologia (teorie wiedzy, uzasad- nienia, percepcji, kontrowersja realiz /a t realiz e, teoria aktó episte ologii i o , filozofia jęz ka z a ze ie li g ist z- oraz filozofia religii, gdzie jego pra e roz ijają ątki ależą e do etaepiste ologii poz a ia religij ego, se a t ki jęz ka religij ego oraz teologii filozofi z ej. Porusza o także, zależ e od po ższ h, zagad ie ia z a ze ia plura- liz u religij ego oraz faktu zła i pro le ó filozofi z hz i W książ e „Per ei i g God”, 99 , określa ej cej doś iad ze ia ia e ist z e uz ski a e przez hrześ ija określo ego t pu przeko ań religij al . Doś iad ze ie iez sło ej aj aż iejszej poz ji dot zą- ist z ej. Bro i t ierdze ia, iż oże dostar zać uzasad ie ia dla h, tz . M-przeko ań, z ią i h utrz ist z e, a któr o -se sor przed iotu przeko a ia, utrz h. ist z ego od zasu „Jed oś i doś iad ze ia religij ego” Willia a Ja- esa, Alsto przedsta ia s oją episte ologię per ep ji doś iad ze ie z iąza się kon e truje, ywanie racjo- a harakter ezpośred iej i ś iado oś i Boga. M-przekonania (od manifestowania się se sie ja ie ia się go ko uś , to t ierdze ia uz ski a e i a e przez oso ę u zest i zą ą religij ej prakt e t orze ia przeko ań, dzięki której uz skują s oje pri a-fa ie uzasad ie ie i ra jo al ość. Doty zą o e Boga ujętego aspekcie Jego czynienia czegoś zględe iado oś i, prze a za ia, podtrz sze u łas oś i taki h jak do roć, postrzegają ej Go oso a ia go p. przekaz a ia u ie lu też prz sługi a ia temu pierw- iłość, spół zu ie z o . Czerpią teorii poznania religijnego z epistemologii ogól ej, Alsto opiera się a s ojej kon ep ji społe z ie ustalo ej praktyki doksastycznej czyli czyn oś i t orze ia przeko ań o pe ej dziedzi ie rze z isto1 ś i. Poję ie to za dzię za iele i spira ji Lud ika Wittge stei a, z łasz za zaś To asza Reida. )e zględu a óg rzetel oś i teorii uzasadnienia (reliabilizm) oraz prima – facie charakter uzasad ie ia przeko ań po stał h hrześ ijańskiej prakt e ist z ej, jeżeli ist ieją ra je pod ażają e rzetel ość tej prakt ki doksast z ej, to zerpa e z iej uzasadie ie h oże zostać u ie aż io e. T ierdzi, iż argu e t od ołują e się do aturalist zjaś ień doś iad zeń fliktó z rezultata i i ist z h, sprze z oś i i h ika h z rzeko h prakt k, jak auka i jej ekstrapola je ą, ie d sk alifikują hrześ ijańskiej prakt ki w przypadku do ol ej i h kon- etafiz kę aturalistycz- ist z ej. O ile ie posiada tutaj, tak jak ej prakt ki doksast z ej, iezależ ego od iej dowodu jej rzetel- oś i, to praktycznie racjonalne jest uczest i t o każdej z i h, o ile jest społe z ie usta- lona oraz nie posiadamy dostatecznych racji dla uznania jej nierzetelnoś i. B ło tycznym nieuczestniczenie w pewnych sposo a h uz ski a ia przeko ań ego raku ze ętrz ego do odu, z łasz za że da a prakt ka ile poz ala prze id spe fi z r se hrześ ijański h dot zą pro le oże się sa a podpierać, o raku zarzutó . oś i lu podo ieńst a statusu epi- „Per ei i g God” pro le u uzasad ie ia przeko ań h Boga, prze hodzą ego ej oś i” o e h i ś ie ki h patrz Pla ti ga Al i . Alsto , o ok sta ia ego pe ie a ia ie i jest argu e to a ie z ró stemicz ego przeko ań religij u zest i t a o e po szech- ać i ko trolo ać zdarze ia. Charakterystyczne dla tego nurtu episte- ologii religij ej jest stoso a ie zasad „do Drugi pro le ra jo al oś i prakt z ej spól oto ej doksast z ej prakt e ist z ej, roz aża także ożli oś i posiada ia przez as iedz o Bogu. Odrzu ają i ter aliz ce z niego założe ie, że a dze ia, iż posiada ieprak- posiadać iedzę uzasad ie ie, kazuje usi i ikają- ć zdol i do ie rkular ego pot ier- ożli ość posiadania przez nas wiedzy religij- nej. Dokonuje tego w oparciu o relia ilist z ą postać ekster alist z ej teorii iedz . Wykaza ie, iż tak pojęta iedza a iejs e jest pro le e teologi z , zego rkular ość epistemiczna stanowi rys charakterystyczny wszelkich dziedzin wiedzy, z naukami szczegóło i łą z ie. Tra i się tu jed ak auto o ię episte ologii. Po ie aż hrześ ijańska prakt ka ist z a dynie dla M-przeko ań i przeko ań, które są z i h te u t ierdzeń religij h aga i oże sta o ić źródło uzasad ie ia jepro adzo e, uzasad ie ie ałego s s- h źródeł przeko ań religij h. Alsto skazuje a 2 ożli ość korzystania tu rozmaitych form doś iad ze ia religij ego, O ja ie ia i teologii atural ej, te sposó lują ą o ielu źródeł przeko ań religij ś iad ze ia raze pisują się do grup filozofó preferują osza o a iu o zięte, le z także jed o u ie aż iać z iąza e z i h argumentacje kumu- h. Podkreśla tu role i d idual ej i tui ji i do- takiej argu e ta ji. Róż e źródła ie t lko z a iają się oże dostar zać i e u presupo o a h przeko ań z ątpli oś i. Podejś ie z ierzają e do uz ska ia uzasad ie ie przeko ań religij doś iad ze ie religij e rodzi pro le z iąza z ieloś ią religii, któr h prakt ki sta o ią podsta ę uzasad ie ia prz j o a t ierdze ia, iż ra jo al ile ie a h h da opar iu o ist z e h religia h przeko ań. Alsto ro i jest kontynuowanie uczestnictwa w dotychczasowej praktyce, o ra ji u ie aż iają h ge ero a e przez ią uzasad ie ie. Sugeruje się jed ak, iż t ierdze ie, że t lko hrześ ijańst o jest pra dzi e pod aża rzetel ość doś iad ze ia mistycznego w ogól oś i, po ie aż ge eruje o o zaz zaj fałsz e przeko a ia. Sła oś ią tego zarzutu jest wedle Alstona niedostrzega ie, iż uzasad ie ie o któr ter pri a fa ie, o jest spój e z jego przeko ań róż h religii jest tłu a z ć po hodze ie ożli o a, u ie aż ie ie . Nie jest tak, iż a harakiększość sprze z oś i ze so ą, ato iast ist ieją e róż i e da się przeko ań od i y- h iż doś iad ze ie religij e źródeł. Prze i ko ka to skie u roz iąza iu sugero a e u przez Joh a Hi ka argu e tuje, iż jede i ten sa przed iot oże ć fakt z ie postrzega przez ludzi róż h trad ji religijnych, mi- o, iż się ie zgadzają o do jego atur . Autor, i o iż sa korz stuje rezultat ogól ej teorii iedz i teorii uzasad ie ia, z ra a u agę a ko ie z ość ra ia pod u agę spe fiki episte ologii religij ej. Przeja ia się o a ko ie z oś i ada ia uzasad ie ia t ierdzeń religij ś i i iezgod h po iędz i d oś i/ ątpli oś i sa az a az pł o do rozstrzyg ięć, ieloś i źródeł i pro le ó , które e, róż i episte i z pe h słe h ier idua i, zaró o ierzą h. Wresz ie iara i i tui ja, ają ej z ątpli o- uszą ć u zględnio- i i ie ierzą i, jak i a iąza iu do Ne a- iosko a ia, peł i tutaj ie agatel ą rolę. W dziedzinie semantyki poznania religijnego zajmuje stano isko realist z e, zarówo opoz ji do a t realiz u jak i o e ie orzekania o Bogu jako bycie niecielesnym, pe ożli oś i dosło ego, ie etafor z ego h atr utó . I teresują go tu z łasz za te 3 stosowalne t lko i łą z ie do osó oraz prz pis sko interpretują o e pred kat a ie Bogu działań. Roz ija to sta owi- ś ietle fu k jo aliz u jęz ka ps hologi z ego, gdzie orzeka się fu k ję pe ziętego jako teoria znaczenia ego sta u ps hi z ego, a ie jego aturę. Nasta ie ie antypozytywistyczne, antyscjentystyczne i antynaturalistyczne przejaia się jego odrzu e iu er fika jo iz u, Nato iast roz ait h for a h tegoż. teologii filozofi z ej ro i spój oś i ko ep ji Boga, któr so ie złożo ość, pote jal ość, prz god ość, e cześ ie a solut ie dosko ał , sze h o só ie ol st arzają ś iat e ędą przed iedzą ętrz ą rela ję do st orze ia, jest jed o- , ie ieles , poza zasowy, niezmienny i w spo- ihilo. Wsze h iedza Boga ie rodzi pro le u ludzkiego dialogu. A alizują tz . i duk j iesz zą klu za ia ś ietle jego poza zaso os i ol oś i zło ieka z argu e t ze zła za ieist ie ie Boga je jego ieskute z ość poprzez o ro ę t ierdze ia, iż s tua ja episte i z a znajdujemy - nasze zdol oś i poz a ze raz z posiada oskokazu- jakiej się i i for a ja i oraz złożo oś ią zagadnienia – nie pozwala na dostate z e uzasad ie ie t ierdze ia, iż ist ieją prz padki niepotrzebnego cierpie ia, którego zajś iu Bóg ógł zapo ie ez strat iększego do ra lub dopusz ze ia iększego zła. Bibliografia: Perceiving God, Ithaca 1991. Divine Nature and Human Language, Ithaca 1989. "The Distinctiveness of the Epistemology of Religious Belief", w: The Rationality of Theism, ed. Godehard Brü trup & Ro ald K. Ta elli, Dordrecht 1999, ss. 237-254. "Knowledge of God", w: Faith, Reason, and Skepticism, ed. M. Hester, Philadelphia 1992, ss. 6-49. "The Inductive Argument from Evil and the Human Cognitive Condition", Philosophical Perspectives, 5 (1991), ss. 29-67. Thomas D. Senor, ed., The Rationality of Belief and the Plurality of Faith: Essays in Honor of William P. Alston, Ithaca i Londyn 1995. Mark s. McLeod, Rationality and Theistic Belief, Ithaca 1993. Wersja skrócona i zredagowana przez PWN opublikowana została jako Alston William P., w: Religia. T. Gadacz, B. Milerski (red.), Encyklopedia PWN, Warszawa 2001, tom.1, s. 165-166. Plik z tekstem poniżej. 4 Religia. Encyklopedia PWN 12.01.2004 Alston [o:lst ̣ n] William, 29 XI 1921, Shreveport (stan Luizjana), amer. analityczny filozof religii; zaliczany wraz z A. Plantingą i N. Wolterstorffem do twórców tzw. epistemologii zreformowanej; prof. uniw. Michigan, Rutgers University, University of Illinois w Urbana–Champaign oraz uniw. w Syracuse, gdzie 1992 przeszedł na emeryturę. W teologii filoz. pozostaje pod wpływem św. Tomasza z Akwinu i Ch. Hartshorne’a, w epistemologii rel., zwł. we wcześniejszym okresie — J. Hicka. Dominującymi dziedzinami filozofii A. są: epistemologia, filozofia języka oraz filozofia religii, w której rozwija wątki należące do epistemologii i metaepistemologii poznania rel., semantyki języka rel. oraz teologii filoz.; zajmuje się także znaczeniem pluralizmu rel. oraz faktem zła i związanych z nim problemów filozoficznych. W Perceiving God (1991) przedstawił swoją epistemologię percepcji mistycznej. A. broni twierdzenia, iż doświadczenia mistyczne chrześcijan, mające charakter bezpośredniej i niezmysłowej świadomości Boga, mogą dostarczać uzasadnienia dla określonego typu przekonań rel., tzw. M-przekonań; uznaje je zatem za racjonalne. M-przekonania to twierdzenia uzyskiwane i utrzymywane przez osobę uczestniczącą w rel. praktyce tworzenia przekonań, dzięki której uzyskują one uzasadnienie i racjonalność; dotyczą Boga w aspekcie jego działania skierowanego na postrzegającą go osobę (np. przekazywanie jej wiadomości, udzielanie przebaczenia, podtrzymywanie w bycie). A. opiera się na swojej koncepcji społecznie ustalonej praktyki doksastycznej, czyli czynności tworzenia przekonań o pewnej dziedzinie rzeczywistości. Pojęcie to zawdzięcza inspiracji L. Wittgensteina, zwł. zaś T. Reida. Uzasadnienie czerpane z chrześc. praktyki mistycznej może jednak zostać unieważnione, gdyż jest podważalne (typ uzasadnienia prima-facie). Miałoby to miejsce wówczas, gdyby istniały argumenty wykazujące, iż ta praktyka doksastyczna nie jest rzetelna, czego wymaga reliabilistyczna teoria uzasadnienia. A. twierdzi, iż argumenty odwołujące się do naturalistycznych wyjaśnień doświadczeń mistycznych, sprzeczności w ich wynikach czy rozbieżności z rezultatami innych praktyk, jak nauka i jej ekstrapolacje w metafizykę naturalistyczną, nie dyskwalifikują chrześc. praktyki mistycznej. Nie posiadamy bowiem, podobnie jak w przypadku każdej innej praktyki doksastycznej, niezależnego od niej dowodu jej rzetelności. Dlatego racjonalne jest uczestnictwo w każdej z tych praktyk, o ile jest ona społecznie ustalona oraz brak dostatecznych powodów uznania jej za nierzetelną. Charakterystyczne dla tego nurtu epistemologii rel. jest stosowanie zasady „domniemania niewinności” wobec braku zarzutów. Drugim specyficznym rysem jest argumentowanie z równości lub podobieństwa statusu epistemicznego przekonań rel. i świeckich. Obok uzasadnienia przekonań chrześc. dotyczących Boga, które przechodzi w zagadnienie racjonalności praktycznej uczestniczenia w pewnej wspólnotowej doksastycznej praktyce mistycznej, A. rozważa także problem możliwości posiadania przez człowieka wiedzy o Bogu. Pozytywne rozstrzygnięcie tego problemu także dokonuje się na podstawie koncepcji reliabilizmu, tym razem w teorii wiedzy. Wykazanie, że istnieje tak pojęta wiedza, jest problemem teologicznym. Czyniąc to, wikłamy się w koło epistemiczne (nie można stwierdzić rzetelności pewnej praktyki poznawczej bez założenia pewnych jej rezultatów). Takie koło charakteryzuje jednak wszelkie dziedziny wiedzy, z naukami szczegółowymi włącznie, i nie można z tego powodu stawiać zarzutów chrześc. praktyce mistycznej. Uzasadnienie całego systemu twierdzeń rel. wymaga innych źródeł niż percepcja mistyczna. A. wskazuje na możliwość wykorzystania w tym celu rozmaitych form doświadczenia rel., objawienia i teologii naturalnej. Uzasadnienie przekonań rel. na podstawie doświadczenia rel. rodzi jednak problem związany z wielością religii, których praktyki mistyczne stanowią podstawę uzasadnienia przyjmowanych w danych religiach przekonań. A. broni twierdzenia, że racjonalne jest kontynuowanie uczestnictwa w dotychczasowej praktyce, o ile nie istnieją racje unieważniające generowane przez nią uzasadnienie. Większość przekonań różnych religii nie pozostaje — wg A. — w sprzeczności, natomiast istniejące różnice da się wytłumaczyć pochodzeniem przekonań od innych niż doświadczenie rel. źródeł. Przeciwko rozwiązaniu kantowskiemu, sugerowanemu przez Hicka, argumentuje, iż ten sam przedmiot może być faktycznie postrzegany przez ludzi różnych tradycji rel., mimo że nie zgadzają się oni co do jego natury. W dziedzinie semantyki poznania religijnego A. zajmuje stanowisko realist., zarówno w opozycji do antyrealizmu, jak i w pozytywnej ocenie możliwości dosłownego, niemetaforycznego orzekania pewnych atrybutów o Bogu jako bycie niecielesnym. Interesują go zwł. przymioty stosowane wyłącznie do osób oraz działania. A. rozwija swe stanowisko, interpretując owe predykaty w świetle funkcjonalizmu rozumianego jako teoria znaczenia języka psychol., gdzie orzeka się funkcję pewnego stanu psychicznego, a nie jego naturę. Cechujące go nastawienie antypozytywistyczne, antyscjentystyczne i antynaturalistyczne przejawia się m.in. w jego odrzuceniu weryfikacjonizmu. W teologii filoz. broni spójności koncepcji Boga, który będąc w sobie złożony, potencjalny, przygodny, pozostający w wewn. relacji do stworzenia, jest jednocześnie absolutnie doskonały, wszechmocny, niecielesny, pozaczasowy, niezmienny i w sposób wolny stwarzający świat ex nihilo. Wszechwiedza Boga, ujęta w świetle jego pozaczasowości, nie jest przedwiedzą i dlatego nie rodzi problemu wykluczania wolności człowieka czy bosko-ludzkiego dialogu. Divine Nature and Human Language, Ithaca 1989 Knowledge of God, w: Faith, Reason and Skepticism, ed. M. Hester, Philadelphia 1992. M. McLeod Rationality and Theistic Belief, Ithaca 1993 The Rationality of Belief and the Plurality of Faith: Essays in Honor of William P. Alston, ed. Th.D. Senor, Ithaca–London 1995. Marek Pepliński Religia. Encyklopedia PWN. T. 1 © Wydawnictwo Naukowe PWN SA strona 1