Mięśnie w naszym organizmie pełnią różne funkcje, w zależności od rodzaju. Tak więc:

  • mięśnie szkieletowe umożliwiają ruchy kończyn i całego ciała
  • mięśnie gładkie odpowiadają za funkcjonowanie narządów wewnętrznych
  • mięsień sercowy napędza przepływ krwi w organizmie

Jak już wymieniono powyżej, wyróżnia się trzy rodzaje mięśni w organizmie człowieka:

  • Mięśnie szkieletowe (poprzecznie prążkowane) zbudowane są z długich, cylindrycznych komórek, posiadających wiele jąder. Widoczne jest na nich poprzeczne prążkowanie wynikające z naprzemiennego występowania różnego rodzaju włókienek. Skurcz tych mięśni następuje szybko i trwa krótko. Szybko również następuje zmęczenie. Działanie ich podlega naszej woli. Mięśnie te są przyczepione do kości szkieletu i dzięki nim możemy aktywnie się poruszać.
  • Mięśnie gładkie tworzone są przez komórki jednojądrowe, o kształcie wrzecionowatym. Nie widać tu prążkowania. Skurcz i rozkurcz mięśni gładkich są powolne, mogą utrzymywać się przez długi czas. Funkcjonowanie ich nie podlega naszej woli i nie następuje zmęczenie. Ten rodzaj mięśni wyściela przewody układów i narządów wewnętrznych - przewód pokarmowy, naczynia krwionośne, przewody wyprowadzające gruczołów. Występują też w innych narządach, np. w obrębie układu wydalniczego, oddechowego itp.
  • Mięsień sercowy jest odmianą mięśni poprzecznie prążkowanych - komórki są wielojądrowe i również widoczne są naprzemienne włókienka jasne i ciemne. Włókna tego mięśnia nie tworzą jednak zwartej tkanki, ale tworzą rozgałęzienia. Funkcjonowanie mięśnia sercowego nie podlega naszej woli, posiada on bowiem własny mechanizm regulujący pracę. Tworzą go wyspecjalizowane komórki mięśniowe, zlokalizowane w prawym przedsionku (na tylnej ścianie) - jest to tzw. rozrusznik serca. Łączy on w sobie właściwości komórek mięśniowych oraz nerwowych. Skurcze są rytmiczne, a mięsień nie ulega zmęczeniu, jest bowiem stale zaopatrywany w duże ilości tlenu oraz substancji odżywczych.

FUNKCJONOWANIE MIĘŚNI SZKIELETOWYCH

Komórka mięśnia szkieletowego jest długim włóknem, wypełnionym mniejszymi włókienkami - miofibrylami, osiągającymi długość całego włókna. Włókno mięśniowe otoczone jest systemem błon, w których znajdują się kanaliki zawierające jony wapnia, biorące udział w skurczu oraz liczne mitochondria, wytwarzające duże ilości energii. Na całej długości miofibryli można wyróżnić krótkie odcinki, będące jej podstawowymi jednostkami strukturalnymi - sarkomery. Sarkomery oddzielone są od siebie poprzecznymi błonkami granicznymi. W budowie miofibryli wyróżnia się dwa rodzaje włókienek (filamentów) - cienkie, zbudowane z białka aktyny oraz grube, zbudowane z miozyny. Aktynamiozyna to białka charakterystyczne dla budowy mięśni. Filamenty aktynowe jednym końcem są przyczepione do poprzecznej błonki rozdzielającej sarkomery, a drugi, wolny koniec dochodzi mniej więcej do połowy długości sarkomery i nakłada się na koniec filamentu aktynowego przyczepionego do błonki po przeciwnej stronie. Pośrodku sarkomeru, pomiędzy włókienkami z aktyny, znajdują się filamenty miozynowe, nie przyczepione nigdzie. Zgrupowanie grubych włókienek miozynowych w środku sarkomeru daje efekt ciemnych prążków w obrazie mikroskopowym włókna mięśniowego. Obszary, gdzie nie ma filamentów miozynowych, ale tylko cienkie, aktynowe, są widoczne jako prążki jasne.

Skurcz mięśnia podlega działaniu układu nerwowego. Impuls biegnący odpowiednim nerwem, dociera do zakończenia nerwowego w błonie otaczającej włókno mięśniowe. W synapsie tej uwolniony zostaje neuroprzekaźnik, który pobudza uwalnianie jonów wapnia. Te z kolei przedostają się do wnętrza miofibryli i uczestniczą w wytworzeniu połączeń mostkowych pomiędzy filamentami miozynowymi i aktynowymi. Po połączeniu się filamentów oraz przy udziale energii pochodzącej z ATP, produkowanego przez mitochondria, grube włókienka miozynowe wciągają pomiędzy siebie cienkie włókienka aktynowe. Długość samych filamentów nie ulega przy tym zmianie, ale skraca się cały sarkomer. Skraca się więc całe włókno, a skrócenie wszystkich włókien, tworzących miesień, powoduje jego skurcz.

Mięśnie połączone są z kośćmi za pomocą ścięgien. Włókniste ścięgna nie posiadają zdolności kurczenia się, toteż siła skurczu mięśnia przenoszona jest przez ścięgno na kość. Skurcz mięśnia łączącego dwie kości powoduje ich przemieszczenie się względem siebie, czyli ruch kończyny bądź innej części ciała. Ruch przeciwstawny odbywa się przy udziale innego mięśnia - dlatego też mięśnie zawsze współpracują ze sobą w parach i ze względu na rodzaj wykonywanych ruchów, określa się je jako zginacze i prostowniki oraz przywodziciele i odwodziciele.

W przypadku, gdy mięsień przez długi czas, stale pobudzany jest do skurczu, następuje jego zmęczenie. Przestaje on odpowiadać na dopływające wciąż impulsy nerwowe, a w komórkach tworzy się deficyt tlenowy i gromadzi się kwas mlekowy, co powoduje efekt określany powszechnie jako zakwasy.